Histerektomi nedir?

Histerektomi, uterusun (rahmin) alınması ameliyatıdır ( Şekil 1 ). Uterus, hamile kalındığında bebeğin vücutta taşındığı organdır. Histerektomi sonrası kişi hamile kalamaz.

Şekil 1. Kadın üreme sistemini oluşturan iç organlar alt karın bölgesinde bulunur. Bunlar arasında uterus (rahim), fallop tüpleri, overler (yumurtalıklar), serviks (rahim ağzı) ve vajina bulunur.

Uterusun iç tabakası olan “endometriyum” ve içinde kas tabakası olan “miyometriyum”dan daha kalın bir tabaka vardır.

Histerektomi için farklı ameliyat türleri var mıdır?

Evet. Ameliyat 3 şekilde yapılabilir:

• Açık ameliyat– Açık ameliyat sırasında doktor, rahmi çıkarmak için karında bir kesi veya “insizyon” yapar.
• Minimal invaziv cerrahi– “Minimal invaziv” cerrahi, doktorun karında daha küçük kesiler açmasını sağlar. Kesiklerden uzun ve ince aletler sokarlar. Aletlerden birinin ucunda bir kamera (“laparoskop”) bulunur ve bu kamera görüntüleri bir TV ekranına gönderir. Doktor, ekrana bakarak karın içini görebilir. Ardından, ameliyatı yapmak için uzun aletleri kullanır. Aletleri doğrudan veya bir robot yardımıyla kontrol edebilirler (buna “robot yardımlı” cerrahi denir).
• Vajinal cerrahi– Bu tip cerrahide doktor, rahmi çıkarmak için vajinada bir kesi yapar.

Minimal invaziv cerrahi veya vajinal cerrahi geçirdiyseniz normal aktivitelerinize daha erken dönebilirsiniz.

Histerektomi sırasında başka organlar da çıkarılır mı?

Bazen uterus dışında başka organlar da çıkarılır ( Şekil 2 ). Bu, ne istediğinize ve histerektomi yaptırma nedeninize bağlıdır.

Histerektomi sırasında doktorlar bazen şunları da çıkarır:

• Serviks (Rahim ağzı) – Serviks, uterusun en alt kısmıdır ve vajinaya bağlanır. Vajinal histerektomi için rahim ağzının çıkarılması gerekir.

Laparoskopik veya abdominal histerektomide uterusun üst kısmı çıkarılabilir ve serviks çıkarılabilir veya yerinde bırakılabilir.

• Rahim ağzının alınmasına “total” histerektomi denir.
• Rahim ağzı yerinde bırakılırsa, buna “supraservikal” histerektomi denir. Rahim ağzı yerinde kalan kişilerin, serviks kanseri taraması için düzenli Pap testleri yaptırmaya devam etmeleri gerekir.
• Overler (Yumurtalıklar) – Overler östrojen ve progesteron gibi kadınlık hormonlarını üreten organlardır. Bu hormonlar, kalp ve kemik sağlığının korunmasına yardımcı olur. Ayrıca sağlığın diğer yönleri için de önemlidirler. Uterusu alınan ancak overleri alınmayan kadınlar, kadınlık hormonu üretmeye devam edecek ancak aylık adet görmeyecektir. Overleri alınan kişiler ise cerrahi olarak menopoza girecektir ve kadınlık hormonu üretemeyeceklerdir. Bu nedenle bazen hormon tedavisine ihtiyaç oluşabilir. 

Şekil 2. Bunlar farklı histerektomi tiplerine örneklerdir. Total histerektomide uterus ve serviksiniz alınır. Subtotal “supraservikal” histerektomide ise uterus alınır, ancak serviksiniz (rahim ağzı) kalır.

” Total histerektomi ve bilateral salfingooferektomi”de ise doktor uterus ve servikse ek olarak overleri (yumurtalıklarınızı) ve fallop tüplerinizi de çıkarır.

• Fallop tüpleri – Fallop tüpleri, oositleri (yumurta) overlerden yumurtalıklardan uterusa (rahme) taşır. Tüpler, overlerle birlikte veya tek başlarına çıkarılabilir. Bazen, gelecekte kanser geliştirme riskini azaltmak için fallop tüpleri de çıkarılır.

Histerektomi geçirecekseniz, doktorunuza serviks, overler veya fallop tüplerinizi de çıkarmayı planlayıp planlamadıklarını sorun. Bu önemlidir, çünkü çıkarılacak kısımlara bağlı olarak farklı tıbbi bakıma ihtiyaç duyabilirsiniz.

Bir kişinin histerektomiye ihtiyacı neden olabilir?

Histerektomi, diğer tedaviler işe yaramadığında belirli sorunları tedavi etmek için yapılabilir. Histerektomi ile tedavi edilebilecek durumlar şunlardır:

• Anormal kanama– Bazı kişiler adet dönemlerinde veya normalden daha az kanama yaşarken aşırı kanama yaşarlar. Bu durum, “anemi” adı verilen ve kendinizi çok yorgun hissetmenize neden olabilen kandaki hemoglobin düşüklüğüne neden olan bir rahatsızlığa yol açabilir.
• Miyomlar– Miyomlar, rahimde oluşan kas toplarıdır. Çok büyüyüp karın içindeki organlara baskı yapabilirler. Ayrıca anormal kanamaya da neden olabilirler.
• Pelvik organ sarkması– Pelvik organ sarkması, uterusun vajinaya doğru aşağı doğru itilmesidir (şekil 3).
• Kanser veya kanser öncesi durum– Kanser, uterus veya serviksi etkileyebilir. Bazen doktorlar, testler “kanser öncesi durum” veya kansere dönüşebilecek hücreler ortaya çıkarırsa bu organların alınmasını önerir. Genetik testleri belirli kanser türlerine yakalanma riskinin arttığını gösteren kişiler de kanseri önlemek için histerektomi yaptırmayı tercih edebilir.
• Devam eden pelvik ağrı– Bazı kişilerde “kronik pelvik ağrı” görülür. Bu, göbek deliğinin hemen altındaki bölgede geçmeyen ağrıdır. Endometriozis adı verilen bir rahatsızlıktan kaynaklanabilir. Histerektomi bazen bu ağrının tedavisinde yardımcı olabilir.

Histerektomi istemiyorsam ne olur?

Histerektomi ile tedavi edilen rahatsızlıkların çoğu başka yöntemlerle de tedavi edilebilir. Ameliyatı istemiyorsanız, doktorunuza başka tedavi seçenekleriniz olup olmadığını sorun. Histerektomi yaptırmamayı tercih ederseniz ne olacağını da sormanız önemlidir.

 

Şekil 3. “Pelvik taban” kasları gevşediğinde, organlar aşağı doğru sarkıp vajinaya doğru şişebilir. Her resimde, siyah ok organların nasıl hareket ettiğini göstermektedir.

• (A) Organlar normaldir.
• (B) Mesanenin sarkması (sistosel veya ön vajinal duvar sarkması olarak adlandırılır).
• (C) Rektumun sarkması (rektosel veya posterior vajinal duvar sarkması olarak adlandırılır).
• (D) Uterus sarkması (uterin prolapsus olarak adlandırılır).

• Başka hangi şeyleri düşünmeliyim?

Histerektomi yaptırmayı planlıyorsanız şunları düşünmeniz önemlidir:

• Gelecekte hamile kalmak isteyip istemediğiniz– Histerektomi sonrası hamile kalamazsınız. Ne yazık ki, kanser veya başka ciddi bir sorununuz varsa, histerektomi tedavinin en iyi yolu olabilir. Çocuk sahibi olmak istiyorsanız, doktorunuz sizinle seçenekleriniz hakkında konuşabilir.
• Overlerin alınması– Ameliyattan önce doktorunuzla overlerin (yumurtalıklarınızın) alınıp alınmaması konusunda konuşun. Yaşınızı, genel sağlığınızı ve overlerinizin olmamasının sizi nasıl etkileyebileceğini göz önünde bulundurmalısınız.
• Henüz menopoza girmemişkişilerde overlerin alınması, ateş basması, kemik erimesi, cinselliğe karşı ilginin azalması ve diğer sorunlara yol açabilir.
• Menopoz dönemindekikişilerde overlerin alınması kalp hastalığı gibi sağlık sorunları riskini de artırabilir. Ancak bu konudaki araştırmalar henüz netlik kazanmamıştır.

Adet döngüsüyle ilgili sağlık sorunları yaşayan kişiler bazen overleri olmadan kendilerini daha iyi hissederler. Ayrıca, nadir durumlarda overler kansere dönüşebilir, bu nedenle bazen overlerin alınmasını tercih ederler. Ameliyat olmadan önce, doktorunuz ile overlerin alınmasının faydaları ve riskleri hakkında danışın.

Hayatım nasıl olacak?

Araştırmalar, histerektomi geçiren kişilerin mutlu ve dolu dolu bir hayat sürebildiğini gösteriyor. Birçok kişi ameliyattan sonra semptomları artık onları rahatsız etmediği için kendini daha iyi hissediyor.

Histerektomiye nasıl hazırlanmalıyım?

Doktorunuz, özel bir hazırlık yapmanız gerekip gerekmediğini size söyleyecektir.

İşlemden önce doktorunuz bir muayene yapacaktır. Aşağıdaki gibi testler isteyebilir:

• Laboratuvar testleri
• Ultrason

Doktorunuz ayrıca “sağlık geçmişinizi” de soracaktır. Bu, geçmişte yaşadığınız veya geçirdiğiniz herhangi bir sağlık sorununuz, geçirdiğiniz ameliyatlar ve kullandığınız ilaçlar hakkında sorular sormayı içerir. Doktorunuza şunları anlatın:

• Kullandığınız ilaçlar – Bunlara, kullandığınız reçeteli veya reçetesiz ilaçlar ile aldığınız bitkisel takviyeler dahildir. Kullandığınız tüm ilaçların bir listesini yazıp yanınızda getirmeniz veya tüm ilaçlarınızı içeren bir çanta getirmeniz faydalı olacaktır.
• Herhangi bir alerjiniz varsa
• Herhangi bir kanama sorununuz varsa – Bazı bitkiler ve takviyeler de dahil olmak üzere bazı ilaçlar kanama riskini artırabilir. Bazı sağlık sorunları da bu riski artırır.

Ayrıca şu konularda da bilgi alacaksınız:

• İşlemden önce yeme ve içme – Bazı durumlarda, ameliyattan önce yaklaşık sekiz saat “oruç” tutmanız gerekebilir. Bu, bir süre hiçbir şey yiyip içmemeniz anlamına gelir. Oruç tutmanız gerekip gerekmediği ve ne kadar süreyle oruç tutmanız gerektiği, geçireceğiniz işleme bağlıdır.
• Enfeksiyon riskini azaltma – Bazı durumlarda, işlemden önce vücut kıllarınızı düzeltmek (tıraş etmek değil) isteyebilirsiniz. Ayrıca bölgeyi özel bir sabunla yıkamanız gerekebilir.
• Eve gittiğinizde ihtiyacınız olacak şeyler – Örneğin, iyileşirken bir başkasının sizi eve getirmesi veya bir süre refakatçi olarak yanınızda kalması gerekebilir.

Operasyon öncesi operasyon, olası riskler ve oluşabilecek komplikasyonlar ile ilgili bilgilendirme sonrası, aydınlatılmış onam formu imzalanacaktır.

Histerektomi sırasında neler olur?

İşlem zamanı geldiğinde:

• Damarınıza giden ince bir tüp olan “İV (intravenöz kateter)” takılacak. Damar yolunuz açılacaktır. Bu tüp size sıvı ve ilaç vermek için kullanılabilir.
• Anestezi ilaçları alacaksınız. Bu, işlem sırasında ağrı hissetmemenizi sağlayacaktır. Anestezi türleri şunlardır:
• Bölgesel – Bu anestezi türü, vücudunuzun bir bölgesindeki (kol, bacak veya alt vücut gibi) ağrıyı engeller. Bölgesel anestezi alırsanız uyanık kalabilirsiniz. Ya da “sakinleştirici” adı verilen, rahatlamanızı ve uykulu hissetmenizi sağlayan ilaçlar alabilirsiniz.
• Genel – Bu anestezi türü sizi bilinçsiz hale getirir, böylece işlem sırasında hiçbir şey hissedemez, göremez veya duyamazsınız. Genel anestezi altındaysanız, nefes almanıza yardımcı olması için bir solunum tüpü takılabilir.
• İşlemden sonra ağrıyı kontrol altına almaya yardımcı olacak ilaçlar alabilirsiniz.
• Doktor, mesanenize “sonda” adı verilen ince ve esnek bir tüp yerleştirecektir. Bu, işlem sırasında idrarı boşaltmak içindir.
• İşlem sırasında doktorlar ve hemşireler nefesinizi, kan basıncınızı ve kalp atış hızınızı izleyecektir.
• Doktor operasyon ile uterusu alacaktır. Gerekirse serviks rahim ağzınızı, overler (yumurtalıklarınızı) ve fallop tüplerinizi de çıkarabilir.
• Doktorunuz kesilerinizi kapatacak ve temiz bandajlarla örtecektir.
• Ameliyat genellikle 2-3 saat sürer.

Histerektomi sonrası neler olur?

İşlemden sonra bir derlenme odasına alınacaksınız. Anestezinizin etkisi geçene kadar hemşire sizi yakından izleyecektir. 1 ila 3 gün hastanede kalmanız gerekebilir.

İyileşirken:

• Kısa bir süre sersemlik veya kafa karışıklığı hissedebilirsiniz. Doktorunuz bu konuda size yardımcı olacak ilaçlar verebilir.
• Mesanenizde sonda varsa, bu çıkarılacaktır.
• Solunum tüpü taktırdıysanız boğazınız ağrıyabilir. Bu durum genellikle çabuk iyileşir.
• Hazır olduğunuzda, personel yataktan kalkmanıza ve hareket etmenize yardımcı olacaktır.
• Gerekirse ağrınızı hafifletmek için ilaç alacaksınız. Başka ilaçlara da ihtiyacınız olabilir.
• Yemeye hazır olduğunuzda, berrak sıvılarla başlayın. Ardından, mümkün olduğunca yemeye başlayabilirsiniz. Sade yiyeceklerle başlarsanız kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz.
• Bazı kişiler histerektomi sonrası üzüntü veya kayıp hissi yaşayabilir. Bu hissin işlemden haftalar sonra da devam etmesi durumunda doktorunuzla görüşün.

Histerektominin riskleri nelerdir?

Doktorunuz olası tüm riskler hakkında sizinle konuşacak ve sorularınızı yanıtlayacaktır. Olası riskler şunlardır:

• Enfeksiyon
• Kanama
• Yara açılması
• Bacaklarınızda veya akciğerlerinizde kan pıhtıları
• Yakındaki organlarda yaralanma

Başka ne bilmeliyim?

Histerektomi sonrası hafif vajinal kanama veya lekelenme olması normaldir. Akıntı pembe, kahverengi veya sarı renkte olabilir ve birkaç hafta sürebilir.

Histerektomi sonrası adet görmezsiniz. Rahiminiz alındıktan sonra hamile kalmanız mümkün değildir.

Overler de alındıysa, henüz menopoza girmediyseniz menopoza gireceksiniz. Menopoz belirtileri şunları içerebilir:

• Sıcak basmaları veya gece terlemeleri
• Düşük ruh hali
• Vajinal kuruluk
• Uykuya dalmada veya uykuyu sürdürmede sorun
• Konsantre olma veya bir şeyleri hatırlamada sorun
• Zayıf kemikler

Menopoz belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilecek tedaviler mevcuttur.

Evde kendime nasıl bakabilirim?

Eve gittiğinizde ne yapmanız gerektiğini doktorunuza veya hemşirenize sorun. Kendinize bakmak için tam olarak ne yapmanız gerektiğini anladığınızdan emin olun. Anlamadığınız bir şey varsa soru sorun.

Ameliyattan sonraki ilk 24 saat:

• Ağır veya tehlikeli makineleri araç veya makine ile çalıştırmayın.
• Önemli kararlar almayın veya önemli evrakları imzalamayın.
• Hiçbir şekilde alkol tüketmeyin.

Ayrıca şunları da yapmalısınız:

• Hafif vajinal kanama veya lekelenme yaşarsanız ped kullanın. Bu pembe, kahverengi veya sarı renkte olabilir ve birkaç hafta sürebilir.
• Dokular tamamen iyileşene kadar vajinanıza herhangi bir şey sokmaktan kaçının. Vajinaya bir şey sokmak enfeksiyon riskini artırabilir ve iyileşmeyi etkileyebilir. Bunlara tamponlar, duşlar, parmaklar ve vajinayı içeren her türlü cinsel aktivite dahildir.
• Tüm ilaçlarınızı talimatlara uygun şekilde alın.
• Kesi yerinize dikkat edin – Kesi yerinizde dikişler, deri zımbaları, cerrahi yapıştırıcı veya özel bir deri bandı olabilir. Laparoskopik ameliyat geçirdiyseniz, birden fazla kesi yeri olabilir. Vajinal histerektomide dikişleriniz vajinanızın içindedir ve kendiliğinden eriyecektir.
• Ameliyattan sonraki ilk 1-2 gün kesi yerinizi kuru tutun ve bandajla kapatın. Doktorunuz veya hemşireniz kesi yerinizi ne kadar süre kuru tutmanız gerektiğini size söyleyecektir.
• Kesiğinizi artık kuru tutmanıza gerek kalmadığında, duş aldığınızda sabun ve suyla nazikçe yıkayın. Kesiğinizi küvet, havuz veya göl gibi su altına koymayın. Bu, iyileşmeyi yavaşlatabilir ve enfeksiyon kapma riskinizi artırabilir.
• Kesi yerinizi yıkadıktan sonra kurulayın. Doktorunuz veya hemşireniz, kesi yerine antibiyotikli merhem sürmeniz gerekip gerekmediğini size söyleyecektir. Ayrıca kesiyi bandaj veya gazlı bezle kapatmanız gerekip gerekmediğini de söyleyecektir.
• Kesi veya bandajınıza dokunmadan önce ve sonra mutlaka ellerinizi yıkayın.
• Aktivitenizi yavaş yavaş artırın – Evinizin etrafında kısa yürüyüşlerle başlayın ve her gün biraz daha fazla yürüyün.
• Eve gittikten sonra solunum egzersizleri yapın ve spirometrenizi (eğer varsa) kullanın. Bu, içine nefes vererek kullanabileceğiniz elde taşınabilir bir cihazdır. Akciğer enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olur.
• Açık ameliyat geçirdiyseniz, öksürürken, hapşırırken veya derin nefes alırken kesiğinizin üzerine bir yastık koyun. Bu, yarayı destekleyecek ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olacaktır.
• Doktorunuz veya hemşireniz, ağır kaldırma, spor veya yüzme gibi aktivitelerden ne kadar süre uzak durmanız gerektiği konusunda sizinle konuşacaktır. Süre, geçirdiğiniz ameliyatın türüne (laparoskopik, açık veya vajinal) bağlıdır.
• Acıktığınızda yiyin – Mideniz bulanıyorsa, çorba, puding, kızarmış ekmek veya yumurta gibi sindirimi kolay berrak sıvılar ve yiyeceklerle başlamak faydalı olabilir. Kendinizi hazır hissettiğinizde başka yiyecekler de yiyebilirsiniz. Doktorunuz veya hemşireniz size ne yiyip ne yememeniz gerektiği konusunda özel talimatlar verdiyse, bu talimatlara uyun.
• Bağırsak hareketlerinizin normale dönmesinin biraz zaman alabileceğini unutmayın. Lif içeriği yüksek, küçük öğünler yiyin. Kabızlığı önlemek için her gün bol su için. Opioid ağrı kesiciler de kabızlığa neden olabilir. Bu sorunu önlemek için dışkı yumuşatıcı kullanın. Bu konuda sorularınız varsa doktorunuza veya hemşirenize danışın.
• Laparoskopik ameliyat geçirdiyseniz, omzunuzda biraz ağrı hissedebileceğinizi unutmayın. Bu, doktorunuzun ameliyat için karnınıza verdiği gazdan kaynaklanır. Yürümek ve hareket etmek, gazı azaltmaya ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olacaktır.

Hangi takip bakımına ihtiyacım var?

Doktorunuz ameliyattan sonra ilerlemenizi kontrol etmek için sizi tekrar görmek isteyecektir. Bu randevulara gidin.

Cildinizde dikiş veya zımba varsa, bunların alınması gerekecektir. Doktorunuz genellikle bunu 1-2 hafta içinde yaptırmak isteyecektir. Bazı dikişler kendiliğinden emilir ve alınması gerekmez. Doktorunuz cilt yapıştırıcısı veya bant kullandıysa, dikişler kendiliğinden düşecektir. Dikişleri koparmayın veya kendiniz çıkarmaya çalışmayın.

Doktoru ne zaman aramalıyım?

Aşağıdaki durumlarda tavsiye almak için arayın:

• 38°C veya daha yüksek ateş veya titreme
• Kesilerinizin etrafında kızarıklık veya şişlik
• Eve gittikten sonra 24 saatten fazla süren kusma
• O kadar çok vajinal kanama oluyor ki, büyük bir pedi bir saatte ıslatıyorsunuz
• Bağırsak hareketlerinde sorun yaşama. Gaz çıkaramama ve büyük tuvalete çıkamama.
• İdrar yapmada zorluk. İdrar yapamama. Vajinadan sürekli ve aşırı sıvı akıntı.
• Kötü kokulu, yeşil veya koyu sarı renkte vajinal akıntı
• Depresyon belirtileri, çoğu zaman üzgün hissetmek veya daha önce keyif aldığınız şeylere karşı ilginizi kaybetmek gibi
• Sizi endişelendiren herhangi bir semptom var mı?

 

Prof. Dr. Işık Üstüner

Kadın Hastalıkları ve Doğum